Statistika ixtisası — məlumatların toplanması, təhlili, şərhi və nəticələrin çıxarılması ilə məşğul olan elmdir. Sadə dillə desək, statistika bizə böyük və qarışıq məlumatlardan mənalı nəticələr çıxarmağa kömək edir. Bu sahə yalnız elmi araşdırmalarda deyil, iqtisadiyyat, səhiyyə, texnologiya, idman, dövlət idarəçiliyi və biznes sahələrində də geniş tətbiq olunur.
Müasir dövrdə “data” (məlumat) neft qədər dəyərli hesab olunur və statistiklər bu məlumatın düzgün analiz edilməsində əsas rol oynayır.
Bu ixtisas tələbələrə həm nəzəri biliklər, həm də praktiki analiz bacarıqları qazandırır. Tədris proqramında aşağıdakı fənlər əsas yer tutur:
Ehtimal nəzəriyyəsi və statistik modellər Riyazi analiz və cəbr Lineer və qeyri-lineer regresiya Hipotez yoxlanılması və inferensial statistika R proqramlaşdırması, Python və SPSS kimi analiz alətləri Data vizuallaşdırma və məlumatların təqdimatı Əhali statistikası, bazar araşdırmaları və sosioloji təhlil
Tələbələr real verilənlər üzərində işləməklə statistik təhlil etmə, proqnozlaşdırma və qərarvermə bacarıqlarını inkişaf etdirirlər.
Statistika ixtisası aşağıdakı xüsusiyyətlərə sahib şəxslər üçün uyğun sayılır:
Riyaziyyatı sevənlər və analitik düşüncəli olanlar Data, ədədlər və nəticə çıxarma proseslərinə marağı olanlar Kritik düşünən, səbəb-nəticə əlaqələrini analiz etməyi sevənlər Tədqiqat, planlaşdırma və qərarvermə proseslərində iştirak etmək istəyənlər Texnologiyaya maraqlı olan və proqramlaşdırma öyrənməyə açıq şəxslər
Statistika üzrə təhsil alanlar çoxşaxəli sahələrdə peşəkar fəaliyyət göstərə bilərlər:
Dövlət Statistika Komitələri və rəsmi qurumlarda: əhali sayımı, əmək bazarı, makroiqtisadi göstəricilər Bank və sığorta sektorunda: risk analizi, kredit modelləri Marketinq və bazar araşdırmaları şirkətlərində: istehlakçı davranışı və satış proqnozu Səhiyyədə: klinik tədqiqatlar və epidemioloji modellər Texnologiya şirkətlərində: data scientist və ya data analyst kimi Akademik və tədqiqat sahəsində: statistik modelləşdirmə və tədris
Statistika mütəxəssisləri həmçinin data science, machine learning və süni intellekt sahələrinə keçid üçün də güclü baza sayılır.
Statistika ixtisası Azərbaycanda müxtəlif adlar altında (statistika, riyazi statistika, tətbiqi riyaziyyat və s.) bir neçə universitetdə tədris olunur:
Bakı Dövlət Universiteti (BDU) – Statistika və Tətbiqi Riyaziyyat bölmələri Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) – iqtisadi-statistik yönümlü təhsil Azərbaycan Texniki Universiteti – texnoloji tətbiqlərə uyğun proqramlar Xəzər Universiteti – beynəlxalq müstəvidə tədris imkanları
Bu universitetlərdə statistik alətlər, proqramlaşdırma və verilənlər bazası üzrə biliklər öyrədilir, lakin praktiki təcrübə və sənaye bağlantısı bəzi hallarda məhdud ola bilər.
Xaricdə statistika üzrə təhsil almaq bir çox üstünlüklər təqdim edir:
Təcrübəyə əsaslanan praktiki dərslər və layihələr Güclü data science proqramları ilə inteqrasiya R, Python, SAS, Stata, Tableau və SQL kimi alətlərin tədrisi Multidissiplinar yanaşma: statistika + proqramlaşdırma + biznes Məzuniyyət sonrası iş imkanları və əməkdaşlıqlar (Google, EY, McKinsey və s.)
Xüsusilə ABŞ, Kanada, Niderland, Almaniya və Finlandiya statistik təhsil sahəsində qabaqcıl ölkələr sayılır.
Bu ixtisas tələbələrdə çox sayda peşəkar və texniki bacarıqlar formalaşdırır:
Analitik və tənqidi düşüncə Data toplama, təmizləmə və interpretasiya Proqnoz modelləri qurmaq Məlumatların vizuallaşdırılması və təqdimatı Tədqiqat aparmaq və nəticələri şərh etmək Kodlaşdırma və alqoritmik düşüncə
Bu bacarıqlar son illərdə ən çox tələb olunan iş bacarıqları sırasında yer alır.
Statistika üzrə magistr proqramları müxtəlif sahələrə ixtisaslaşmaq imkanı verir:
Tətbiqi Statistika və BioStatistika İqtisadi və Maliyyə Statistikası Data Analytics və Süni İntellekt Epidemiologiya və səhiyyə statistikası Təhsil və Sosial Araşdırma Statistikası
Bu istiqamətlərdə magistratura təhsili almaq, xüsusilə xaricdə, sənayenin real ehtiyaclarına uyğunlaşmanı artırır.
Vəzifə
Ortalama Maaş
Yeni məzun statistik
700 – 1100 AZN
Data Analyst (özəl sektor)
1500 – 2500 AZN
Dövlət qurumlarında statistik
1000 – 1800 AZN
Ölkə
Orta illik maaş (USD)
ABŞ
65,000 – 100,000
Almaniya
50,000 – 80,000
Böyük Britaniya
45,000 – 75,000
Niderland
55,000 – 85,000
Kanada
60,000 – 90,000
Qeyd: Data analyst, business intelligence və machine learning üzrə ixtisaslaşanlar daha yüksək maaş alır.
Statistika ixtisası sadəcə rəqəmlərlə işləmək deyil — bu, məlumatın gücünü anlamaq, dəyişiklikləri ölçmək və daha ağıllı qərarlar vermək sənətidir. Müasir dünyada məlumatların axını getdikcə sürətlənir və bu axını düzgün idarə edə bilən şəxslər ən çox tələb olunan peşəkarlar sırasındadır.
Əgər sən də dəqiq düşüncə, analiz və gələcəyə yönəlmiş texnologiyalar sahəsində inkişaf etmək istəyirsənsə, statistika ixtisası doğru seçim ola bilər. Bu sahədə daha geniş imkanlar və yüksək keyfiyyətli təhsil üçün xaricdə statistika təhsili almaq sənin üçün yeni qapılar aça bilər.
